Seideravond
Pesach begint met seideravond. In 2024 valt de eerste seideravond op maandagavond 22 april.
Hagada betekent vertelling. Het is ook de naam van het boekje met verhalen, uitleg en liedjes dat helpt om het verhaal van Pesach te vertellen. Een hagada begint vaak met een overzicht van de 15 onderdelen van de seider, het programma voor seideravond.
1 KADEESJ
Kiddoesj maken over een glas wijn of druivensap, zoals we altijd op jomtov (en sjabbat) doen. In de kiddoesj zeggen we dat God ons uit Egypte heeft bevrijd en ons sjabbat en feestdagen heeft gegeven 'tot vreugde en blijheid'. Daarna drink je het grootste deel van het glas leeg.
2 OERECHATS
Voordat we van de radijsjes met zout water gaan eten overgiet degene die de seder leidt eerst de handen met water. In de tijd van het beet hamikdasj, de tempel in Jeruzalem, waste je altijd je handen voordat ze in contact kwamen met een vloeistof, bijvoorbeeld water of wijn. We doen dit nu nog steeds als herinnering.
3 KARPAS
Het eten van verse groente - meestal radijsjes of peterselie, een andere groente mag ook, zolang het maar niet bitter smaakt. Voordat we van het karpas eten, dippen we het eerst in zout water. Vroeger begon iedere uitgebreide maaltijd op deze manier, als voorafje. Daarom is karpas een symbool van vrijheid.
4 JACHATS
Onder of bij de seiderschotel liggen drie matzes. De middelste wordt in twee stukken gebroken. Het grootste stuk wordt bewaard om aan het eind van de maaltijd te eten. Het heeft een speciale naam: Afikoman. Het is een leuke gewoonte om dit Afikoman tijdens de seder te verstoppen. Het kleinste stuk matze is het symbool van de armoede en de ellende van het joodse volk in Egypte.
5 MAGIED
Hier begint het verhaal van de bevrijding uit Egypte. We vertellen het verhaal niet zomaar, maar als antwoord op de vier vragen uit Ma Nisjtanna. Die vragen worden meestal door het jongste kind aan tafel gesteld. Bij magied wordt verteld, maar ook veel gezongen.
6 RACHTSA
Bij Rachtsa gaan we allemaal onze handen met water overgieten, met beracha
7 MOTSIE
We zeggen de beracha die je zegt voordat je brood of matzes eet: hamotsie lechem min ha’arets.
8 MATSA
Iedereen eet nu een stuk matze. Matzes zijn een symbool van slavernij (brood van ellende). Het was het belangrijkste voedsel van de joodse slaven in Egypte.
Maar tegelijkertijd is een matze ook een teken van bevrijding, want de uittocht uit Egypte ging zo vlug dat er niet eens tijd was om het brooddeeg te laten rijzen.
9 MAROR
Maror betekent ‘bitter’ en herinnert aan de bittere tijd in Egypte. Voor maror gebruik je een bittere groentesoort, bijvoorbeeld witlof. In Nederland wordt voor maror vaak mierikswortel gebruikt.
10 KOREECH
Een recept van meer dan tweeduizend jaar geleden: twee stukken matze met daartussen maror en charoset. Dit was de manier waarop de joodse geleerde Hillel matze, maror en charoset tesamen at. Charoset is gemaakt van appels, wijn, kaneel, suiker en rozijnen.
11 SJOELCHAN OREECH
Vragen en vertellen tijdens de seider is belangrijk, maar nu is het tijd om te eten. Iedere familie heeft zijn eigen favoriete Pesach gerechten, bijvoorbeeld de matzeballensoep van oma of de gremsjeliesj van tante Sonja...
12 TSAFOEN
De maaltijd eindigt met een speciaal Pesach toetje: het afikoman. Dat is een stuk matze, en we eten het om de smaak van matzes zolang mogelijk vast te houden. Voor afkoman wordt het grootste stuk van ‘jachats’ gebruikt. Maar hee, waar is dat nou gebleven? Alle kinderen helpen zoeken, en wie het afkoman vindt krijgt een cadeautje.
13 BAREECH
Bensjen, het dankgebed na de maaltijd, met sjier Hama-alot op een Pesach melodie
14 HALLEEL
Psalm 115-118 en andere liederen om God te bedanken
15 NIRTSA
Het slot van de seider. Meestal is het dan al heel laat op de avond, maar de liedjes zijn zo vrolijk dat iedereen weer meezingt. Een ervan bevat een eeuwenoude wens: Lesjana haba-a bieroesjalajiem, volgend jaar in Jeruzalem!
Meer over Pesach